Wat maakt het moeilijk om naar LeavingNeverland te kijken?

En waarom zou je de documentaire toch moeten zien…

Toen ik LeavingNeverland (2019) had gezien voelde ik me verdrietig, boos en vooral onmachtig. Twee volwassen mannen (Wade Robson en James Safechuck) te horen vertellen over hun herinneringen van wat er gebeurd is en hoe dat heeft uitgewerkt op hun leven. Hun moed om hun verhaal te vertellen raakte me diep, temeer omdat ze wisten dat de reacties daarop soms overweldigend vernietigend zouden zijn. Hoe komt het dat onze samenleving zo niet naar situaties lijkt te kunnen kijken waar kinderen zo beschadigd raken?

De verleiding om te gaan letten op de dingen die niet zouden kloppen in de documentaire voelde ik niet. Daarvoor is het verhaald te authentiek, te echt, te pijnlijk. Wat maakt dat je daarop wilt letten, vind ik wél een relevante en interessante vraag. Michael Jackson was een superster, tegen wil en dank. Er was geen andere weg voor hem weggelegd en hij heeft hiervoor zelf niet kunnen kiezen. Hij werd kindster en zoals een koningskind betaamd, gekroond. Michael Jackson was een beschadigd kind dat nooit volwassen werd en in zijn sprookjeswereld Neverland woonde. En hij had een lichaam met seksuele verlangens van een volwassene.

Grensoverschrijdend gedrag

Professioneel houd ik de definitie aan dat: ieder seksueel verlangen van een volwassene (los van diens emotionele leeftijd) gericht op en in enige vorm geuit naar een kind, seksueel grensoverschrijdend is en bij het kind (of de latere volwassene) tot beschadiging kan leiden. Het kind kan diens seksualiteit niet geleidelijk en op zijn eigen tempo ontwikkelen. Het wordt erin getrokken. Dat is gewelddadig omdat het kind niet kan bevatten wat er gebeurt, wat het betekent, hoe ermee om te gaan of kan instemmen in iets dat het niet kent of kan overzien.

Waarom zijn er zulke heftige en negatieve reacties op LeavingNeverland? Onszelf niet als ideaal en ‘heel’ zien, is een van de grootste weeffouten bij veel mensen. We zoeken daarom naar hetgeen wat wel ideaal lijkt. Als je fan bent – en wie wil er niet fan zijn van een topvoetballer, succesvol zakenvrouw, zangeres, briljante wetenschapper, spirituele guru of acteur – is het heel moeilijk om het ideale beeld van je idool los te moeten laten. Victimblaming is een van de afweermechanismen die we gebruiken om niet met de pijnlijke ervaringen van de twee betrokken mensen uit LeavingNeverland mee te hoeven gaan. Om de schaduw van een deel van de menselijke natuur en seksualiteit onder ogen te zien. Een ervaring die overlevers van seksueel misbruik pijnlijk genoeg vanuit hun omgeving vaker meemaken. Zij worden de dader, de dader wordt beschermd.

Psychosynthese werkt vanuit het ideaal

Psychosynthese werkt daarom vanuit het ideaalmodel om iemand uit te nodigen: stel dat je er al bent, stel dat je goed genoeg bent, hoe zou de wereld er dan uitzien? Welke plek zou jij daarin innemen? Om onszelf te leren voelen en vertrouwen, gaan we naar binnen en hoeven we het niet buiten onszelf te zoeken. Want als de ervaren zelfwaarde via de ander loopt, mag dat beeld niet aangetast worde. Hoe verschrikkelijk de werkelijkheid ook is. In LeavingNeverland blijken er wel heel veel aanwijzingen te zijn dat Michael Jackson een beschadigde man was. Iemand die blijkens het verhaal van deze twee volwassenen mensen overtuigend genoeg laat zien dat hij zijn seksualiteit op kinderen richtte en in ieder geval hen twee daarmee ernstig beschadigd heeft.

De schade van seksueel misbruik onder ogen zien doet onze blik naar onze eigen schaduw richten en dat is bijna onverdraaglijk. We willen in het goede, mooie en veilige geloven en het is ook nodig dat te kunnen blijven doen. Toch is dat niet het hele verhaal, noch in de samenleving als geheel, noch van ieder mens individueel.

Om uit de polarisatie te blijven van wie goed en wie slecht is, nog een paar vragen die je jezelf zou kunnen stellen. Vanuit welke beweegredenen handelden de ouders van de twee jongens (toen) om hen beroemd te laten worden? Om hen op te laten treden op podia en op televisie? Is dat echt wat een kind van zeven wil? Of spelen hierbij ook geprojecteerde verlangens van ouders mee? Er is een kans dat de ouders van deze jongens daarmee de tragiek van de ouders van Michael Jackson hebben herhaald met hun kinderen. Helemaal los van wat er tussen hen en de popster heeft plaatsgevonden. Want welk kind wil zijn ouders niet teleurstellen en welk kind is er niet gevoelig voor de positieve waardering van ouders? Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat van de daders van pedoseksuele delicten 34% zelf slachtoffer is geweest. Je kunt je afvragen wat heeft Michael Jackson zelf meegemaakt op dat vlak?

Wat raakt het in jou?

Kijk zelf naar de documentaire. Neem waar wat je ervaart tijdens het kijken. Stel dat je niet hoeft te oordelen, hoe zou het zijn om een van deze twee mensen – Wade en James – te zijn? Toen en nu.

En wat raakt het in jezelf? Voor persoonlijke groei en heling helpt het als je ook je eigen schaduw onder ogen ziet, bijvoorbeeld doordat iemand jouw lichamelijke integriteit niet respecteerde. Dit kan in therapie of in een persoonlijk ontwikkeltraject. De weg eruit is de weg naar binnen. Terug naar waar de beschadiging is opgetreden, noem het maar psychische wondverzorging. Niets om je voor te schamen, wel veel te winnen. Persoonlijke therapie of deelname aan De Sprong of De Landing zijn een paar van de vele mogelijkheden. En dan maar opnieuw beginnen, vanuit hoop en vanuit vertrouwen.