Ogen worden ook wel de poorten van de ziel genoemd. Misschien is het daarom voor veel mensen spannend om iemand langer dan 3 seconden aan te kijken. Kijkend in de ogen van een ander is er niets meer te verbergen, we worden naakt en voelen ons kwetsbaar. Maar kijken in elkaars ogen is ook een verrijking weet ik uit ervaring. Als het je lukt om elkaar in de ogen te blijven kijken, ontstaat er bijna altijd een intens contact waar geen gesprek tegenop kan. Dus reden genoeg om wat vaker iemand in de ogen te kijken. Ook ervaren hoe dat is? Onderaan deze pagina vind je een oefening om zelf uit te proberen.
Tijdens de opleiding Psychosynthese of de training Creatieve therapie houden we soms een gesprek zonder woorden. We richten ons dan op dat deel van het gesprek dat normaal onbewust lijkt te gaan. Het is zoals de naam zegt; een gesprek zonder woorden. Niet praten, maar kijken en bekeken worden. Hierdoor word je je bewust van hoe je kijkt, wat je projecteert op de ander en hoe je zelf communiceert. Door langer in elkaars ogen te kijken, gaan je ogen letterlijk en figuurlijk open.
Hoewel oogcontact een belangrijk onderdeel van onze communicatie is, is het voor veel mensen ook spannend, ongemakkelijk en soms confronterend. Hoe mensen reageren op oogcontact hangt onder andere af van je persoonlijkheid, culturele achtergrond en omgeving. Bijvoorbeeld in veel Aziatische en Afrikaanse landen is oogcontact maken met mensen die ouder zijn dan jij respectloos. Oogcontact kan ook als bedreigend worden ervaren. Bij dieren is dat bijvoorbeeld zo. Apen reageren vaak agressief als iemand hen te lang in de ogen kijkt. Herinner je Bokito nog die uit zijn kooi brak, omdat een vrouw hem te lang in de ogen keek. Oogcontact kan aanvoelen alsof je ongevraagd iemands persoonlijke ruimte binnendringt. Daarom kan het zijn dat mensen net als dieren agressief of defensief reageren op oogcontact.
Er zijn in de loop van de jaren meerdere (wetenschappelijke) experimenten gedaan over de effecten van elkaar langer in de ogen kijken. Deze experimenten kregen extra aandacht toen de performance kunstenaar Marina Ambramovich er een kunstwerk van maakte: The artist is present. Amnesty International herhaalde dit later met Europeanen en vluchtelingen en zag verrassende resultaten. Drie maanden lang, zes dagen per week, acht uur per dag zat Ambramovich in het Museum of Modern Art in New York en keek bezoekers in de ogen. De bezoekers mochten een voor een zo lang als ze wilde tegenover haar zitten. Ze mochten haar aankijken, maar niet spreken. In haar memoires vertelt Ambramovich dat ze zelf extreem ontvankelijk werd door het oogcontact. Wetenschappers uit Rusland en Amerika deden n.a.v. dit kunstproject onderzoek en ontdekte dat de hersengolven door langdurig oogcontact synchroon gaan lopen en identieke patronen vertoonden. Dit gebeurde zowel bij vreemden die elkaar aankeken als bij ouders en baby’s. Het effect van deze synchronisatie is een gevoel van harmonie. Ook wel the eye contact effect genoemd.
De eerste keer dat ik zelf deze oefening deed was in 2008. Het duurde 5 minuten. Kijkend in de ogen van de ander was het alsof er deuren werden geopend die eerder dicht bleven, om uiteindelijk uit te komen bij een gevoel van verbondenheid met deze man en met het leven zelf. Alsof ik thuiskwam na een lange reis. Later had ik eenzelfde soort ervaring met een vreemde. Spontaan op een zonnig plein in Sevilla. Hoelang we elkaar aankeken weet ik niet meer. Het kunnen minuten of seconde zijn geweest. Weer ervoer ik harmonie, verbondenheid en een intense liefde voor het leven. Dit gevoel bleef nog dagen daarna bij mij.
Je kunt deze oefening doen met iemand anders of alleen. Doe je de oefening alleen, zet dan een spiegel voor je zodat je jezelf goed in de ogen kunt kijken. Een timer is ook handig. Dan kun je je concentreren op het kijken, zonder afgeleid te worden door de tijd.
Ga tegenover elkaar zitten, zet de timer op 3 minuten
en kijk elkaar 3 minuten in de ogen.
Laat komen wat er komt. Sommige mensen lachen in eerste instantie of krijgen de kriebels. Laat het gebeuren en wordt dan weer stil en kijk. Observeer wat er bij je van binnen gebeurt terwijl je de ander aankijkt. Er kunnen gedachten of gevoelens opkomen. Misschien reageert je lichaam. Merk het gewoon op, zonder dat je er iets mee doet. Je hoeft alleen te observeren. Als je wilt sluit dan kort je ogen om beter te kunnen observeren wat er in je omgaat. Open daarna weer je ogen. Als de timer gaat neem dan woordeloos afscheid van elkaar. Het kan fijn zijn om nog wat aantekeningen voor jezelf te maken of nog even in stilte te blijven zitten. Achteraf samen reflecteren kan fijn zijn.
Met en zonder woorden. Kijk op de website voor de mogelijkheden. Of neem gerust contact op voor de mogelijkheden.